Өзін цифрлық активтермен сауда жасау платформасы деп жариялаған CBEX қазір Нигерия тарихындағы ең ірі қаржылық алаяқтықтың ортасында тұр. Ал мыңдаған инвесторлар ақшасыз қалып отыр.
30 күн ішінде 100%-дық жоғары табыс уәде еткен CBEX тез арада Нигерия мен Кенияда қолданушыларды тартты. Аймақтың экономикалық қиындықтарын пайдаланып, құрбандарды алдаған жобаның жарқын көрінісінің артында күрделі Понци схемасы тұрған болып шықты.
CBEX құлдырауы: алдын ала болжанған cоңы
Платформа 2025 жылдың сәуір айының басында кенеттен құлады. CBEX қаражатты алуды өшіріп, ресми Telegram арнасын жауып, қолданушылардан қаражаттарын қайтару мүмкіндігі үшін 100–200 доллар «тексеру» төлемін төлеуді талап етті — бұл құрбандардан көбірек ақша алу үшін соңғы әрекет ретінде қарастырылды.
Бұрын CBEX қолданушыларға бір ай ішінде 30%-дық инвестициялық табыс уәде еткен болатын. Бірақ қазір көптеген инвесторлар қаражаттарын ала алмай, ақшаларының мәңгілікке жоғалғанынан қорқады.
BBC мәліметі бойынша, ашулы клиенттер Нигерияның оңтүстік-батысындағы Ибадан қаласындағы CBEX кеңсесіне баса көктеп кірген. Басқалары әлеуметтік желілерге жүгініп, есепшоттарының бұғатталғанын айтты. Көптеген адамдар видеоларын жариялады.
«Мен өткен аптада барлық инвестициямды шығарайын дегем, бірақ досым шыдамды болып, күту керек деп айтты — ал қазір бәрі құлдырады», — деп бөлісті инвестор Ола BBC-мен.
The Nation Online хабарлауынша, қолданушылардың қаражаттары салынғаннан кейін бірден жоғалып кеткен. Бұл инвесторлардың шын мәнінде сауда жасаймыз деп сенген цифрлық активтерге ешқашан ие болмағанын немесе қол жеткізе алмағанын көрсетеді. The Nation Online шығынды 1,3 трлн найрадан (шамамен 800 млн доллар) астам деп бағалайды.
CBEX құлдырауы 2016 жылы Нигерияда миллиондаған доллар жинақтарын жойған әйгілі Понци схемасы MMM-мен салыстырылуда. Көптеген адамдар CBEX-тің алаяқтық екенін сезсе де, ерте ақша шығару үмітімен қосылған. Көпшілігі тек өкінішпен қалды.
CBEX қалай жұмыс істеді?
Тәуелсіз зерттеуші Specter X-те CBEX операцияларын әшкерелейтін егжей-тегжейлі есеп жариялады.
Specter мәліметі бойынша, CBEX құрбандардың қаражатын әмияндар желісі арқылы бағыттау үшін TRON блокчейнін пайдаланған. Содан кейін ақшаны USDT немесе USDD-ға айналдырып, ірі биржаларға, мысалы, OKX, Bitget және HTX-ке жіберген.
«CBEX әр жаңа қолданушы үшін жаңа әмиян мекенжайын жасайды. Құрбандар салыс салғанда, олардың қаражаты басқа әмиянға ауыстырылады. TRON негізгі тізбек ретінде қолданылады. TRON транзакциялық төлемдерді азайту үшін ‘Энергияны’ қажет ететіндіктен, CBEX кейбір әмияндарды жаңа әмияндарға энергияны делегаттау үшін пайдаланып, қаражатты шығарудан бұрын ауыстырады», — деп Specter түсіндірді.
Specter 3,2 млн доллар алған (қазір 353 000 долларға дейін төмендеген) бір әмиянды бақылады. Тағы біреуі 1,9 млн доллар ұстаған. Шамамен 5,7 млн доллар әртүрлі биржалар арқылы қадағаланды.
CBEX-тің сондай-ақ Оңтүстік-Шығыс Азияда жұмыс істейтін Huione Pay, ақша жылыстату желісімен байланысты бар секілді. Платформа 145 000 жазылушысы бар Telegram кодері Kehon8 әзірлеген алаяқтық веб-сайт үлгілерін қолданған.
Specter-дің есебі CBEX-ті насихаттап, құлдыраудан кейін құрбандарды қорқытты деп айыпталған Виктор Айгосатиле Осамвенде сияқты бірнеше нигериялық Telegram әкімшілерін айыптады. Сондай-ақ, CBEX-тің Словакия мен Венгрияны нысанаға алған, дерлік бірдей интерфейсті қолданған тағы бір Понци схемасы — LWEX-пен байланысын ашты.
Қосымша зардап ретінде, CBEX-тен KYC деректері қараңғы желіге таралып кетуі мүмкін, бұл ақпараттық қауіпсіздік туралы елеулі алаңдаушылық тудырады.
Жауапкершіліктен бас тарту
Біздің веб-сайттағы барлық ақпарат адал ниетпен және тек жалпы ақпарат беру мақсатында жарияланады. Біздің веб-сайттағы ақпаратқа сүйеніп қабылданған кез келген шешімге оқырманның өзі жауапты болады.
