2025 жылы ұлттық криптовалюта стратегиялық резервтері бірнеше формада жүзеге асуда. Дегенмен, крипто қауымдастығының басты назарында — Трамптың АҚШ-тың ресми түрде стратегиялық Bitcoin резервін құратыны туралы мәлімдемесі. Бұл бастама аясында федералды үкімет Bitcoin, Ethereum және тағы үш криптовалютаны сатып алуды жоспарлап отыр. Осы нұсқаулықта біз криптовалюта стратегиялық резерві деген не екенін және АҚШ сынды елдердің оны қалай қолдана алатынын түсіндіреміз.
НЕГІЗГІ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАР
➤ Криптовалюта стратегиялық резерві — бұл елдердің қаржылық тұрақтылықты, экономикалық әртараптандыруды және геосаяси артықшылықты қамтамасыз ету мақсатында сақтайтын цифрлық активтердің ұлттық қоры.
➤ Елдер бұл резервті шетелдік валюта қорына ұқсас қолдануы мүмкін: ұлттық валютаны тұрақтандыру, инфляциядан қорғану және жетекші валюталарға тәуелділікті азайту үшін.
➤ Эль-Сальвадор сынды кейбір мемлекеттер Биткоин резервімен тәжірибе жасап көрсе, Қытай мен Ресей сияқты мемлекеттер криптовалютаны қаржылық санкцияларды айналып өту жолы ретінде қарастыруда.
➤ 2025 жылдың 7 наурызында Президент Трамп АҚШ-та стратегиялық Биткоин резервін құру жөніндегі жарлыққа қол қойды. Бұл резервтің қалай жұмыс істейтіні және салық төлеушілерге қандай пайда әкелетіні әзірге белгісіз.
Стратегиялық криптовалюта қоры дегеніміз не?
Стратегиялық криптовалюта резерві — үкімет басқаратын цифрлық активтер (мысалы, Bitcoin мен Ethereum) қоры. Теориялық тұрғыда, мұндай резервтер экономикалық тұрақсыздық кезінде өтімділікті қамтамасыз ететін қаржылық буфер ретінде қызмет етеді.
➤ Мемлекеттер бұл резервтерді дәстүрлі валюта резервтері сияқты өздерінің қаржы жүйелеріне енгізе алады. Бұл инфляциядан қорғануға, басым валюталарға тәуелділікті азайтуға және ұлттық экономикаларды тұрақтандыруға көмектеседі.
Қазіргі таңда бірнеше мемлекет стратегиялық криптовалюта немесе Bitcoin резервтерін енгізу нұсқалрын зерттеуде. Бұл резервтердің анықтамалары мен мақсаттары әр елде әртүрлі болғанымен, ортақ ұқсастықтар мен тарихи негіздерге сүйене отырып, жалпы анықтама жасауға болады.
Кейбір елдердің стратегиялық криптовалюта резервтерін әртүрлі экономикалық және/немесе геосаяси мақсаттарда пайдалану үшін қарастырған мысалдары:
- Сальвадор: Bitcoin-ді заңды төлем құралы ретінде қабылдаған алғашқы мемлекет. Сальвадор өз резервін экономиканы тұрақтандыру және инвестицияларды ынталандыру үшін пайдаланады.
- АҚШ: Ұсынылып отырған АҚШ-тың стратегиялық крипто резерві елді цифрлық активтер саласында жаһандық көшбасшы етуге, резервтерді әртараптандыруға және ұлттық қарызды өтеуге ықпал етуі мүмкін.
- Ресей мен Қытай: Бұл елдер криптовалюта резервтерін АҚШ долларына (USD) тәуелділікті азайту және санкцияларды айналып өту тәсілі ретінде қарастыруда.
Осы бастамалар криптовалюталарды стратегиялық актив ретінде қаржы жүйесіне енгізуге деген әлемдік қызығушылықтың артқанын көрсетеді.
Ұлттық резервтердің тарихы
Стратегиялық резерв ұғымы тарихи тұрғыдан алғанда ұлттық қорғаныс немесе экономикалық қауіпсіздік үшін маңызды тауарлармен байланысты.
Сонымен қатар, Ник Картердің айтуынша, стратегиялық резерв ұғымы көбінесе егеменді әл-ауқат қоры (sovereign wealth fund) және қор (stockpile) ұғымдарымен шатастырылады. Қор — болашақта пайдалану үшін жиналған кез келген тауарлар мен ресурстар жиынтығын білдіретін кеңірек ұғым.
➤ Сіз білесіз бе? АҚШ-та 1,4 миллиард фунт ірімшіктің қоры бар.
Дәстүрлі түрде, стратегиялық резерв — бұл ұлттық қауіпсіздік, экономикалық тұрақтылық немесе төтенше жағдайлар үшін үкімет бақылайтын маңызды тауарлардың (мысалы, мұнай, алтын, азық-түлік немесе пайдалы қазбалар) қоры.
Ал егеменді әл-ауқат қоры үкіметке тиесілі инвестициялық қор, ол акциялар, облигациялар, жылжымайтын мүлік немесе басқа да қаржы активтерін басқарады.
| Ерекшелік | Стратегиялық резерв | Қор | Егеменді әл-ауқат қоры |
|---|---|---|---|
| Анықтама | Төтенше жағдайлар, ұлттық қауіпсіздік, нарық тұрақтылығы | Белгілі қажеттіліктер үшін сақталады | Ұзақ мерзімді инвестициялар – экономикалық өсім |
| Нені ұстайды | Физикалық тауарлар (мұнай, алтын, азық-түлік, металдар) | Тауарлар (әскери, медициналық, ресурстар) | Қаржы активтері (акциялар, облигациялар, жылжымайтын мүлік) |
| Мысал | АҚШ мұнай қоры | Медициналық ЖҚҚ қоры | Норвегияның мұнай қоры |
Криптовалюта стратегиялық резерві әр елде әртүрлі жолмен жүзеге асырылуы мүмкін болса да, олардың ортақ мақсаты әдетте мыналарды қамтиды:
- Қаржылық қауіпсіздік пен тұрақтылық
- Инфляциядан қорғану
- Ұлттық резервтерді әртараптандыру
- Цифрлық экономикаға көшуге дайындық
- Экономикалық өсім мен мемлекеттік қарызды азайту мүмкіндігі
➤ Бұл «стратегиялық резерв», «қор» және «егеменді әл-ауқат қоры» ұғымдары арасындағы түсініксіздікке алып келеді. Көптеген елдер осы үш құрылымның біреуін немесе комбинациясын «криптовалюта стратегиялық резерві» деген атаумен жасауды ұсынды.
Криптовалюта стратегиялық резерві қалай жұмыс істеуі мүмкін?
Бұл резервтің нақты қолданылу жолдары әлі толық айқындалмағанымен, мемлекеттердің ұсыныстарына сүйене отырып, төмендегідей ықтимал мақсаттарды атап өтуге болады.
Ұлттық валютаны тұрақтандыру
Көптеген елдер криптовалюталарды заңды төлем құралы ретінде танымаса да, крипторезервті өздерінің ұлттық валютасының айырбас бағамын реттеу үшін қолдануды ұсынуда.
Көптеген халықтардың өз ұлттық валюталарын тұрақтандыру үшін пайдаланатын шетел валюталарының стратегиялық резерві бар. Олар бұл шетел валюталық резервін (FX) өз валютасын сатып алу үшін пайдаланады. Осылайша, оның нарықтағы ұсынысын азайтып, сұранысын арттырып, нәтижесінде ұлттық валюта нығаяды.
➤ Жапония 2024 жылы ұлттық валютасын қолдау үшін рекордтық көлемде шетел валютасын сатып алды: сәуірдің 26-сы мен мамырдың 29-ы аралығында — 9,79 трлн иен (62,2 млрд доллар), ал шілде айында — тағы 5,53 трлн иен.
Керісінше жағдай да орын алуы мүмкін. Кей мемлекеттер өз валютасын әдейі әлсірету үшін шетел валютасын сатып алады. Бұл стратегия инфляцияны бақылауға және елдің тауарлары мен қызметтерін шетелдік нарықтарда арзандатып, тартымды етуге бағытталған.
➤ Қорытындылай келе, стратегиялық крипто немесе биткоин резерві осындай жағдайда шетел валютасы резерві сияқты, яғни ұлттық валютаның бағамын реттеудің құралы ретінде әрекет ете алады.
Байлықты әртараптандыру
Крипторезервтің тағы бір қолданылу сценарийі – ел байлығын әртараптандыру және қаржылық күйзелістерге қарсы тұру. Кейбір мемлекеттер немесе олардың азаматтары қарыздарды өтеу үшін шетел валюталарын сақтайды. Бұл борыш сауда-саттықтан (импорттан/экспорттан) немесе егемендi облигациялардан туындауы мүмкiн.
«Қаржылық күйзеліс» өтімділіктің жетіспеуі (валютаға қол жеткізудің қиындауы) немесе санкциялардың салдарынан туындауы мүмкін. Мысалы, АҚШ доллары (USD) — әлемдік резервтік валюта. Сол себепті АҚШ доллармен байланысты елдерге ықпал ете алады (мысалы, доллар активтері немесе егеменді облигациялар арқылы).
➤ ЕО мен АҚШ Қытай мен Ресейге бірнеше рет санкция салған. Осыған байланысты бұл елдер USD мен EUR-ға тәуелділікті азайту үшін BRICS-ке ортақ валюта енгізуді және қаржылық санкцияларды айналып өту үшін биткоин немесе басқа криптовалюталарды иемденуді ұсынуда.
Мемлекеттік борышты өтеу
Крипто стратегиялық резервтің тағы бір ықтимал қолданылуына мемлекеттік қарыздарды өтеу жатады. Үй шаруашылықтары сияқты, мемлекеттер де бюджеттік жоспар жасайды. Егер шығындар табыстан асып кетсе — тапшылық пайда болады.
Осы тапшылықты жабу үшін елдер егеменді облигациялар шығарып, қаржы нарығынан қарыз алады. Олар бұл қарыздарды салықтық түсімдер арқылы өтейді. Алайда, крипторезерв мемлекетке жаңа табыс көзі ретінде қызмет ете алады.
➤ Көптеген елдердің бюджет тапшылығы триллиондаған доллармен есептеледі, ал бүкіл криптовалюта нарығының капитализациясы әлі $4 трлн-ға жеткен жоқ екенін ескеру маңызды.
Трамптың стратегиялық Биткоин резерві жөніндегі жоспары
025 жылғы 2 наурызда АҚШ президенті Дональд Трамп стратегиялық крипто резерв құру жоспарын жариялады. Бұл резервке Биткоин, Эфириум (Ethereum), XRP, Солана (Solana) және Кардано (Cardano) кірмек.
Ресми атқарушы жарлық бірнеше күннен кейін, 2025 жылғы 6 наурызда қабылданды. Бұл құжат «Биткоин резерві» деп аталса да, негізгі криптовалюта нақты көрсетілгенмен, жалпы жоспар бойынша бес түрлі цифрлық актив қамтылмақ.
Ақ үйдің крипто саласы жөніндегі өкілі Дэвид Сакс мәлімдегендей, резерв мемлекетке қылмыстық және азаматтық істер бойынша тәркіленген криптовалюталар есебінен қаржыландырылатын болады.
Қазіргі уақытта жоспардың қалай жүзеге асатыны нақты белгісіз. Алайда бұл бастама крипто нарығында айтарлықтай құбылмалылық пен пікірталас тудырды.
Нарық реакциясы және бағаның әсері
Трамптың алғашқы мәлімдемесінен кейін Биткоин 85,000 доллардан 95,000 долларға дейін көтеріліп, 2025 жылғы 5 наурызда 88,500 доллар шамасында тұрақтады. Сонымен қатар XRP мен Cardano 40%-дан астамға шарықтап, артынан күрт төмендеді.
Крипто нарығы бастапқыда көтеріліп, кейін сенімсіздік пен скептицизмнің әсерінен түзетулерге ұшырады. Сарапшылар мұны инвесторлардың жоспардың жүзеге асуына және оның ұзақмерзімді тұрақтылыққа әсеріне сенімсіздігімен байланыстырады.
2025 жылғы 7 наурызда Трамп жарлыққа қол қойғаннан кейінгі реакция да байсалды болды: Биткоин бағасы 87,700 доллар деңгейінде қалып отыр.
Аралас пікірлер
Кейбір сарапшылар, оның ішінде Standard Chartered-тің өкілі Джефф Кендрик, бұл бастаманы Биткоинді институционалдық тұрғыдан мойындатуға және қабылдауға жол ашатын оң өзгеріс ретінде бағалады.
Алайда басқалары бұл ұсыныстың нақты қолдауы жоқ екенін және саяси мақсатпен жасалуы мүмкін екенін айтып, оның жүзеге асуы күмән тудыруда. Ал кейбір сыншылар мен крипто индустриясының өкілдері XRP, Solana және Cardano сияқты альткоиндердің резервке қосылуына күмәнмен қарайды.
«Менде XRP, SOL немесе ADA-ға қарсы ештеңе жоқ, бірақ олар Стратегиялық резервке жарамды деп ойламаймын. Қазіргі таңда бұл талапқа сәйкес келетін жалғыз цифрлық актив қана бар, ол – Биткоин», – деді Тайлер Винклевосс X.com арқылы.
Алда не күтіп тұр?
Конгресс мақұлдауы тиіс болғандықтан, жоспар заңдық және реттеушілік кедергілерге тап болуы мүмкін. Оның ұзақ мерзімді әсері, сайып келгенде, саясаттың қалай жүзеге асырылатынына байланысты болады.
Барлық факторларды ескере отырып, АҚШ тек Биткоинге негізделген резерв құра ма, әлде бірнеше активтен тұратын портфельге бет бұра ма, әлі белгісіз. Оның үстіне, Трамп шынымен уәдесінде тұрып, нақты әрекетке көшетін-көшпейтіні де белгісіз.
Криптовалюта резерві бұрын-соңды болмаған бастама
Криптовалюта стратегиялық резерві елдерге валюта бағамдарын реттеуге, мемлекеттік қарызды өтеуге және резервтік активтерін әртараптандыруға көмектесе алады. Көптеген крипто энтузиастар мұндай резервтерді оң үрдіс ретінде қабылдайды, өйткені олар кез келген қабылдауды нарық үшін оң деп санайды. Алайда, бұл бастаманың шынайы салдары мен қаржыландыру көздері әлі де түсініксіз, әрі болашақта нақты саясатқа қалай енетіні белгісіз жағдайда қалып отыр.
Жиі қойылатын сұрақтар
Криптовалюта стратегиялық резерві дегеніміз не?
Криптовалюта резерві ұлттық валютаны тұрақтандыруға қалай көмектесе алады?
Трамптың крипто резерві туралы мәлімдемесіне нарық қалай жауап берді?
Неге кейбіреулер Трамптың крипто резервіне скептикалық көзқараста?
Жауапкершіліктен бас тарту
Біздің веб-сайттағы барлық ақпарат адал ниетпен және тек жалпы ақпарат беру мақсатында жарияланады. Біздің веб-сайттағы ақпаратқа сүйеніп қабылданған кез келген шешімге оқырманның өзі жауапты болады.
