АҚШ президенті Дональд Трамптың тарифтері жаһандық нарықтарды, соның ішінде криптовалютаны да дүрліктірді. Бұл саясаттың қысқа және ұзақ мерзімді перспективада криптовалюта бағасына әсері қандай болады? Бұл нұсқаулықта 2025 жылы білу қажет нәрсенің барлығы берілген.
НЕГІЗГІ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАР
➤ Тарифтер – үкіметтер сауда баланстарына ықпал ету және отандық өнеркәсіп салаларын қорғау үшін қолданатын импортқа немесе экспортқа салынатын салықтар.
➤ Трамптың АҚШ-тың ірі сауда серіктестеріне қатысты тарифтері нарықтағы айтарлықтай белгісіздік тудырды.
➤ АҚШ-тың ірі сауда дефициті импортқа деген сенімді арттырады, бұл тарифтер осы ағындарды бұзған кезде экономиканы әлсіз етеді.
➤ Саяси жауаптармен және нарықтық өтімділіктің ауысуымен ұштасқан сауда шиеленісінің жалғасуы криптовалюта көрсеткіштерін қалыптастырады деп күтілуде.
Трамптың тарифтері қандай?
Әлемдік қаржы нарықтары президент Дональд Трамптың АҚШ-тың ірі сауда серіктестеріне жаңа тарифтерді енгізетіні туралы алғашқы мәлімдемесінен кейін жаһандық қаржы нарықтарында жаппай сатылым байқалды. Жаңа тарифтер ресми түрде 2025 жылдың 4 ақпанында күшіне енгенімен, нарықтар алдыңғы демалыс күндері-ақ сатыла бастады.
Тарифтер алғаш рет жарияланған сәттен бастап, Трамп әкімшілігі бір шешімнен екіншісіне ауысып отырды: кейбір салаларға бір айлық жеңілдіктер беріліп, ал басқалары өзгертіліп немесе мүлде жойылды. Бұл жағдай нарықта тұрақсыздық элементін туғызып, трейдерлердің сақ болуына түрткі болды.
Бастапқыда жарияланған Трамп тарифтері Канада мен Мексикадан келетін импортқа 25% көлемінде, ал Қытайдан келетін тауарларға 10% көлеміндегі тариф енгізуді көздеді. Трамп бұл тарифтерді ұлттық қауіпсіздікпен байланыстырды. Ол көтерген негізгі мәселелер қатарында заңсыз көші-қон, есірткі тасымалы және шетелдік жеткізу тізбектеріне экономикалық тәуелділік болды.
Біз, өздеріңіз білесіздер, осы үш елмен де үлкен дефицитке тап болып отырмыз. Бір жағдайларда олар орасан көлемде фентанил жіберіп, жыл сайын жүздеген мың адамның өліміне себеп болып жатыр. Ал қалған екі жағдайда, дәл осы удың елге кіруіне мүмкіндік жасап отыр
АҚШ президенті Дональд Трамп Мексика, Қытай және Канада тарифтері туралы: YouTube
Биткоин (BTC) 2025 жылдың 24 ақпанында 90 000 доллардан төмен түсіп, АҚШ-тың Мексика мен Канадаға қарсы 4 наурызда күшіне енеді деп күтілген тарифтеріне қатысты алаңдаушылықпен байланысты криптовалюта нарығы 8%-ға құлдырады.
Канада мен Мексика бұл тарифтерге жауап ретінде қарсы шаралар қолданатынын мәлімдеді, бұл АҚШ-пен сауда соғысына түрткі болды. Алайда, 2025 жылғы 3 ақпанда, дүйсенбіде Мексика АҚШ-пен уақытша келісімге келіп, тарифтерді бір айға кейінге шегерді.
Канада да көп ұзамай артынан еріп, тарифтерге 30 күндік үзіліс алу жөнінде келісімге келді. Президент Трамп ЕО-ға да тариф енгізу қаупін төндірді. Ал Қытай АҚШ-тан келетін көмір, табиғи газ, мұнай, ауыл шаруашылығы техникасы мен автокөліктерге қарсы жауап тарифтерін енгізді.
Сарапшылар тарифтердің бірнеше жағымсыз әсері болады деп болжап отыр. Олардың ішінде:
- Жаһандық саудадағы ықтимал қысқаруы
- Компаниялар шығынды тұтынушыларға жүктеуіне байланысты инфляцияның өсуі
- Жұмыс орындарының қысқаруы және жеткізу тізбегінің бұзылуы
- АҚШ доллары мен алтын бағасының нығаюы
Азаттық күні
Президент Трамп 2025 жылғы 2 сәуірді АҚШ-та «Азаттық күні» деп жариялады. Осы күні Трамп сауда теңсіздігін шешуге және АҚШ өнеркәсібін қорғауға бағытталған кең ауқымды тарифтік шараларды жариялады.
Тарифтер 2025 жылғы 5 сәуірден бастап барлық импортқа бірдей базалық баж салығын және 2025 жылғы 9 сәуірден бастап күшіне енген жекелеген елдерге арналған жоғары деңгейдегі өзара тарифтерді қамтыды. Тарифтердің кейбірі мыналар болды:
- Барлық импортталатын тауарларға 10% тариф.
- Қытайға 34% тариф (қолданыстағы 20%-ға қоса)
- Е.О.-ға 20%
- Тайваньға 32%
- Оңтүстік Кореяға 25%
- Израильге 17%
- Вьетнамға 46%
- Лесотоға 50%
Ақ үйдің кеңесшісі Питер Наварроның айтуынша, тарифтер жыл сайын $600 миллиард доллар пайда әкеледі деп болжанған. Алайда, 9 сәуірде 125%-ға дейін көтерілген Қытайдан басқа көптеген халықтар үшін өзара тарифтер тоқтатылды. Әмбебап базалық тариф сақталды.
Трамп тарифтері криптовалютаға қалай әсер етті?
Трамптың тарифтері жарияланғаннан кейін криптовалюта нарығы акциялар нарығымен қатар құлдырады. Барлық криптовалюта нарығының капитализациясы бір күн ішінде шамамен 8%-ға азайып, 3,2 трлн долларға дейін төмендеді.
Тарифтер инфляцияны ушықтырып, тұтыну шығыстарының қуатын төмендетіп, криптовалюталар сияқты тәуекелі жоғары активтерге әсер ете отырып, экономикалық өсімге кедергі келтіруі мүмкін деген алаңдаушылық бар.
Сонымен қатар, бүкіл әлем бойынша қаржы нарықтары Азаттық күні жақындаған сайын бұрын-соңды болмаған құбылмалылықты бастан кешіріп, кейбір нарықтарда жылдар бойы болмаған деңгейге жетті.
S&P 500 индексі бастапқыда күрт төмендеп, COVID-19 пандемиясынан бергі ең үлкен үш күндік құлдырауын тіркеді. Облигациялар нарығында да күрт тербелістер байқалды: тарифтер жарияланғаннан кейін 10 жылдық қазынашылық облигацияларының кірістілігі 4,10%-дан асып кетті.
Тарифтер дегеніміз не?
Тариф – импортқа немесе экспортқа үкiмет салатын салық. Мемлекет тарифтерді стратегиялық мақсаттарда, мысалы, саудадағы тепе-теңдікті басқару немесе сауда келіссөздері үшін қолдануы мүмкін, мысалы, сауда тапшылығы жағдайында.
Мексика мен АҚШ арасындағы уақытша келісімге сәйкес, Мексика елге заңсыз өтулер мен есірткі тасымалын болдырмау үшін АҚШ пен Мексика шекарасына 10 000 әскери қызметкер орналастырады.
Сауда тапшылығы бір елдің басқа елдерден немесе нақты бір елден импорттайтын тауарларының көлемі экспорттайтын көлемінен көп болғанда пайда болады. Басқаша айтқанда, елде белгілі бір елмен немесе жалпы түрде сауда тапшылығы болуы мүмкін.
Трамп енгізген тарифтер жағдайында АҚШ Канада, Мексика және Қытайдан импорттайтын тауарларды осы елдерге экспорттайтын көлемнен көбірек алады. Мұны келесі мәліметтерден нақты көруге болады:
- 2023 жылы Канаданың АҚШ-қа экспорты Канаданың ЖІӨ-нің шамамен 19%-ын құрады, ал 2022 жылы АҚШ-тың Канадаға экспорты АҚШ экспортының шамамен 17%-ын құрады.
- АҚШ-тың Мексикаға экспорты АҚШ-тың жалпы экспортының шамамен 15%-ын құрайды, ал Мексика экспортының 80%-дан астамы АҚШ-қа кетеді.
- 2022 жылы АҚШ-тың барлық экспортының 7,5%-ы Қытайға кетсе, АҚШ-тың барлық импортының 16,5%-ы Қытайдан келген.
Қарапайым тілмен айтқанда, АҚШ тұтынушыға негізделген экономикаға ие және басқа елдерден көптеген тауарларды импорттайды. АҚШ-қа экспорттар кейбір елдердің жалпы ішкі өнімінің (ЖІӨ) маңызды бөлігін құрайды, сондықтан бұл елдер өз экономикаларының табысының үлкен бөлігін АҚШ-қа экспорттаудан алады.
Тарифтер мен сауданың әсері
Сауда тапшылықтары тарифтер туралы талқылаудың маңызды бөлігі болып табылады, себебі олар акциялар мен криптовалюта нарықтарына әсер етуі мүмкін.
1. Мемлекет тарифтер енгізген кезде, импорттаушыларға тауарларды елге әкелу қымбатқа түседі, бұл инфляцияға әкеледі, себебі шығындар тұтынушыларға беріледі.
2. Бір мемлекет басқа мемлекетке, мысалы, АҚШ-қа тауар экспорттағанда, импорттаушылар АҚШ долларымен төленеді, бұл доллар сұранысын арттырады. Бұл күшті долларды қалыптастыруы мүмкін. Күшті доллар доллар иелері үшін пайдалы болуы мүмкін, бірақ активтер (акциялар, крипто және т.б.) немесе АҚШ-тағы өндірушілер мен жұмыс берушілер үшін міндетті түрде пайдалы емес.
Бүкіл әлем долларды пайдаланады. Ол ең өтімді ақша және ең өтімді валюта болып табылады. Бірақ бүкіл әлем долларларға мұқтаж болуы оның проблемасы. Ал долларларды қалай алады? Тарихи тұрғыда долларларды алу тәсілі – АҚШ құрылымдық сауда тапшылығын жүргізеді. Біз әлемге долларды осылай құямыз… Бұл шын мәнінде ішкі бәсекеге қабілеттілікке, әсіресе төмен маржалы салаларға, мысалы, өндіріске зиян келтіреді.
Лин Альден АҚШ долларының күші туралы: YouTube
3. Егер бір мемлекет өзінің тауарларының басым бөлігін бір нарыққа, мысалы, АҚШ-қа экспорттаса, онда тарифтер енгізілгенде, бұл елдің ЖІӨ-не және табысына айтарлықтай әсер етуі мүмкін (мысалы, егер Мексиканың АҚШ-қа экспортталатын тауарларының 80%-ы бір күнде тоқтатылса, бұл мексикалық экономикаға үлкен әсер етуі мүмкін).
Трамптың тарифтерінен кейін криптовалюта нарығы неге құлдырады?
Тарифтер инфляциялықсипатқа ие, бірақ АҚШ-тың сауда тапшылығы үлкен және ол көптеген елдерден тауар импорттайтындықтан, импорттаушылар бұл тауарларды қымбатырақ бағамен әкелуге мәжбүр болады.
Бұл АҚШ тұтынушыларының осы тауарларды аз тұтынуына алып келуі мүмкін, себебі олардың еркін жұмсайтын қаражаты шектеулі болады. Бұл өз кезегінде импорт көлемінің қысқаруына және шетелдік компаниялар үшін пайда азаюына әкелуі мүмкін, тіпті кейбір нарықтар АҚШ-тан мүлде кетіп қалуы ықтимал.
Осы компанияларға инвестиция жасаған инвесторлар осы сценарийлерді алдын ала болжап, үрейленіп, активтерін сата бастады, нәтижесінде нарықтарға әсер етті. Қорытындылай айтқанда, АҚШ тарифтері шетелдік тауарлардың құнын арттырып, импортты қысқартып, компаниялардың кірісін азайтуы мүмкін. Бұл инвесторларды акцияларын сатып, қауіпсіз активтерге көшуге және криптовалюта портфельдерін тәуекелден арылтуға итермелеуі ықтимал.
Алайда, бұл жерде дилемма бар — криптовалюта нарығы акциялар секілді сауда тапшылығы немесе физикалық импорт/экспортпен тығыз байланысты емес. Онда неге криптовалюта нарығы құлдырады?
Тасқындау әсері
Криптовалюта нарығы кейде акциялар нарығынан бөлектеніп әрекет еткенімен, тосын соққы орын алған кезде логикалық тұрғыдан байланысы жоқ активтерге де әсер етуі мүмкін — мұнда нарық психологиясы үлкен рөл атқарады.
Шын мәнінде, көптеген институционалдық инвесторлар мен қорлар портфельдерінде акцияларды да, криптовалюталарды да ұстайды. Бұл инвесторлар тәуекелді азайту керек деп шешкен кезде, олар әдетте тек бір актив түрінен ғана емес, барлық «тәуекелді активтерден» бас тартады.
Ірі құрылымдар үшін криптовалюта әлі де болса алыпсатарлық сипаттағы, тәуекелі және құбылмалылығы жоғары актив болып саналады. Сондықтан нарық «қауіпсіз айлақтарға» жаппай ауысқанда, олар криптовалюталарды (және басқа тәуекелді активтерді) сатып, ақшалай активтерге, қазына облигацияларына немесе басқа қауіпсіз нұсқаларға көшеді.
Тағы бір маңызды фактор – доллар өтімділігі. Жаһандық белгісіздік кезінде доллар көбінесе нығаяды (себебі инвесторлар долларлық активтерге жүгінеді), сондықтан криптода ұзақ позиция ұстаған кейбір инвесторлар теңгерімді сақтау үшін криптовалюта активтерін сатуға мәжбүр болуы мүмкін. Бұл өз кезегінде криптовалюта нарығына қысым түсіреді.
Сіз білесіз бе? Dollar Milkshake теориясы бойынша, жаһандық экономикалық белгісіздікке қарамастан, АҚШ доллары басқа валюталарға қарсы өз үстемдігін сақтап қалады. Бұл теория долларға деген сұраныс артқан сайын оның басқа валюталардан өтімділікті сорып алатынын болжайды. Осы құбылыстың криптовалюта бағасына ұзақ мерзімді ықпалы туралы көбірек білгіңіз келсе, біздің нұсқаулығымызды оқыңыз.
Егер ірі хедж-қорлар немесе венчурлық инвесторлар маржа талаптарына (әсіресе, акция активтерінің құнсыздануына байланысты) тап болса, олар жылдам ақша алу үшін криптовалюта активтерін сата бастайды.
Институционалдық инвесторлардың операциялары жеке жүргізіледі және нақты уақытта жария етілмейтінін атап өткен жөн. Сондықтан бұл пайымдаулар негізінен бұрынғы оқиғалар мен қолжетімді мәліметтерге сүйене отырып жасалған болжам ғана. Институционалдық стратегиялар мен активтер жайлы ашықтықтың шектеулі болуы нақты нарық динамикасын толық көрсетуі мүмкін емес екенін білдіреді.
Трамп тарифтерінің криптовалюта бағасына ұзақ мерзімді әсері
Трамп тарифтерінің криптовалюта бағаларына болашақта қалай әсер ететінін нақты айту қиын. Дәл айтқанда, ықтимал сценарийлер әртүрлі және олардың орындалу ықтималдығы да әртүрлі болуы мүмкін. Криптовалюта нарығы көбінесе тариф сияқты тар сауда мәселелеріне емес, кең көлемді өтімділік өзгерістеріне (пайыздық мөлшерлемелер, орталық банктің баланс саясаты және т.б.) көбірек жауап береді.
1-сценарий
Егер тарифтер АҚШ-тағы импорттың азаюына әкелсе, бұл жаһандық нарықтардың доллар өтімділігіне қол жеткізуін қиындатуы мүмкін. Долларға қолжетімділік шектелсе, бұл доллардың не нығаюына, не әлсіреуіне әкелуі мүмкін – бұл жағдайдың қаншалықты ұзаққа созылатынына байланысты.
Алайда, доллар өтімділігі шектелген сәттегі алғашқы жауап – доллардың нығаюы. Доллар жеткізілімі қысқарған кезде, ол қымбаттай түседі, бұл қысқа мерзімді кезеңде криптовалюта бағаларын төмендетуі мүмкін.
2-сценарий
Инвесторлар қауіп-қатерден қашуды жалғастырып, криптовалюта мен акция нарықтарына қысым жасауы ықтимал. Егер бұл үрдіс АҚШ-тағы экономикалық жағдайдың нашарлауымен (инфляция, ЖІӨ және т.б.) қатар жүрсе, Федералды резерв жүйесі пайыздық мөлшерлемелерді төмендетуі мүмкін.
Пайыздық мөлшерлеменің төмендеуі – орта және ұзақ мерзімді кезеңде криптовалюталар үшін оң фактор (төмен мөлшерлеме өтімділікті арттыруы мүмкін). Дегенмен, бұл шешім көбінесе экономикалық қиындықтар кезінде қабылданады, ал ондай жағдайлар тәуекелге деген тәбетті төмендетеді. Яғни, оның ықпалы біржақты емес.
Алайда, егер экономикалық жағдай қалыпты болса, Федералды резерв жүйесі мөлшерлемені төмендетудің орнына оны уақытша тоқтатып қоюды жөн көруі мүмкін. Бұл жерде басты фактор – экономикалық деректерден гөрі өтімділік жағдайы маңыздырақ. Кейде экономика әлсіз болса да, өтімділік жеткілікті болуы мүмкін, ал бұл криптовалюта сияқты алыпсатарлық активтерді қолдайды.
Сонымен қатар, егер Федералды резерв мөлшерлемені тоқтатса, ал басқа ірі орталық банктер ақша саясатын қатаңдатса немесе жұмсартса, бұл капитал ағындарын әртүрлі бағытта өзгертуі мүмкін — бұл өз кезегінде болжам жасауды одан әрі қиындатады.
Қысқаша айтқанда, ықтимал сценарий (1) қауіптен аулақ болу үрдісі жалғасады, (2) бұл крипто мен акция нарықтарын одан әрі басып тастайды:
- (3а) Егер бұл жағдайлар қалыпты экономикалық жағдаймен тұспа-тұс келсе, АҚШ Федералды резерві мөлшерлемені тоқтатып қоюы мүмкін. Бұл орта және ұзақ мерзімді кезеңде криптобағалардың қалпына келуіне ықпал етуі мүмкін.
- (3b) Егер бұл экономикалық жағдайдың нашарлауымен қатар жүрсе, бұл инвесторлардың қауіптен қашуын күшейтіп, өтімділікті одан әрі қысқартып, криптобазарды қысқа және орта мерзімде тежейді.
- (4) Алайда, экономикалық жағдай нашарлап, нарықтар қысымда қала берсе, бұл пайыздық мөлшерлеменің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Мұндай жағдай криптовалюталар үшін орта және ұзақ мерзімді кезеңде оң әсер етуі мүмкін.
3-сценарий
Ақырында, криптовалюта бағасына да әсер ететін күтпеген оқиғалар орын алуы мүмкін, мысалы:
- Геосаяси оқиғалар
- Кенеттен болған банк дағдарысы
- Ірі дефолттар
- Тарифтердің мүлдем жойылуы
Бұл кез келген сценарийді тоқтатып не жеделдетіп, өз кезегінде қауіпсіз активтерге жаппай көшуге (криптовалютаға кері әсер) немесе шұғыл саясаттық әрекеттерге (криптовалютаға оң әсер беруі мүмкін) әкелуі мүмкін.
Дайын болыңыз: алда тұрақсыздық
Трамптың Мексика, Канада және Қытайға қарсы енгізген тарифтері криптовалюта және акция нарықтарына күтпеген соққы жасады. Криптовалюта физикалық тауарлармен, импорт/экспортпен тікелей байланыспаса да, нарық оған байсалды реакция беріп, жалпы криптовалюта нарықтық капитализациясынан айтарлықтай құн жоғалтты.
Егер мемлекетаралық қатынастар одан әрі нашарласа, бұл экономикалық жағдайларға әсер етіп, соның салдарынан инвесторлар көңіл-күйіне немесе доллардың күшіне ықпал етуі мүмкін. Бұл сценарийлердің қалай өрбитініне байланысты, криптовалюта нарығына да кең ауқымды әсері болуы мүмкін.
Бұл нұсқаулық Трамп тарифтеріне нарықтың қысқа және ұзақ мерзімді жауап беру мүмкіндіктерінің бірнешеуін қарастырды. Нақты жауабы жоқ екені анық – әр түрлі сценарийлер қисынды көрінгенімен, олардың нәтижелері бір-бірінен түбегейлі ерекшеленуі мүмкін. Сайып келгенде, нарықтар болжауға келмейді және криптовалюта аса құбылмалы актив екені белгілі. Портфолиоңызды әртараптандырып, нақты тәуекелдерді басқару стратегиясын ұстануды естен шығармаңыз. Ешқашан жоғалтуыңыз мүмкін сомадан артық қаражатты инвестицияламаңыз.
Жиі қойылатын сұрақтар
Трамптың тарифтері қандай?
2025 жылдың ақпан айының басында АҚШ Президенті Дональд Трамп Мексика, Канада, Қытайға тарифтер енгізді. Тарифтердің себебі ұлттық қауіпсіздік мәселелері мен аталған мемлекеттермен сауда тапшылығы болды. Тарифтер аясында Мексика мен Канададан келетін импортқа 25%, ал Қытайдан келетін тауарларға 10% салық салынды.
Трамп енгізген тарифтер акциялар мен криптовалюта нарықтарын дүрліктірді. Нәтижесінде, жалпы криптовалюта нарығының капитализациясы бір түнде шамамен 300 миллиард долларға азайды. Сонымен қатар, Dow фьючерстері, S&P 500 фьючерстері және Nasdaq фьючерстері де жүздеген пунктке төмендеді.
Криптовалюталар нақты тауарлармен немесе физикалық әлемдегі жеткізу тізбегінің шектеулерімен байланысты емес. Сондықтан, тарифтердің криптовалюта бағасына тікелей әсері жоқ. Дегенмен, криптовалюта тәуекел активі ретінде қабылданатындықтан немесе тарифтердің салдарынан өтімділіктің азаюына байланысты оған жанама әсер етуі мүмкін.
Жауапкершіліктен бас тарту
Біздің веб-сайттағы барлық ақпарат адал ниетпен және тек жалпы ақпарат беру мақсатында жарияланады. Біздің веб-сайттағы ақпаратқа сүйеніп қабылданған кез келген шешімге оқырманның өзі жауапты болады.
